1839 Kongresowe Topograficzna karta Królestwa Polskiego

1843
KRÓLESTWO POLSKIE                                                                                                               

1. Topograficzna  karta  Królestwa  Polskiego. = Carte  topographique  du  Royaume  de  Pologne.   Topografićeskaja karta Carstwa PoPskago sostavlennaja i gravirovannaja v126 000. dolju nastojaśćej velićiny. Ego Velićestvu Gosudarju Imperatoru Vseja Rossii Nikolaju 1-mu vsepoddannejśe podnosit glavno-komandujuścij dejstvujuśceju armieju knjaz' varśavskij graf Paskević Erivanskij namestnik Carstva Pol'skago.
2. Warszawa] 1839 [recte 1843].
3. Od 1822 do 1831 r. Kwatermistrzostwo Generalne Wojska Polskiego. Triangulacja — m.in. pułkownicy1 Franciszek Kozakowski i Józef Wyszkowski, kpt. Feliks Szymanowski, konduktorzy Ludwik Boniecki i Teofil  Żebrawski.  Zdjęcia  topograficzne  —  kier.:   podpułkownicy  Adam  Bojanowicz  i  Wojciech Chrzanowski, pracowali: pik. Aleksander Alfonce, podpłk. Józef Breza, porucznicy: Nikodem Butrym, Antoni Chyliński, Józef Hiż,  Ignacy Kijeński, Jakub Małgorzewicz, Ferdynand Nieznański, Adolf Potkański, Kazimierz Twardowski, Franciszek Zandrowicz, podporucznicy: Ludwik Hoffman, Wincenty Horain,  Grzegorz  Kaczanowski,  Florian  Komierowski,  Józef Kowalski,   Ignacy  Lipiński,   Piotr Pogonowski,   Stanisław  Radkiewicz,   Mikołaj   Rzętkowski,   Antoni   Rutkowski,   Adam  Wodnicki, konduktorzy: Hipolit Dobruchowski, Aleksander Drąc, Jan Hoffman, Jan Kondracki, Józef Kosiołow-ski, Marcin Kraczkiewicz, Antoni Kulczewski, Erazm Kurzewski, Tomasz Sługucki, Stanisław Wodnicki, Polikarp Zareba, Opracowanie mapy — kier.płk.  Kazimierz Żwan i kpt. Józef Lex, pracowali: porucznicy: Edward Jełowicki, Maciej Markowski, Ignacy Mysłakowski, Tomasz Polakiewicz, Józef Rosengardt, Daniel Tolkemith, Józef Turzański, Antoni Zientecki, podpór. Piotr Le Brun, konduktorzy Leon Baranowski i Józef Kondratowicz].
Od 1833 do 1843 r. Oddział Korpusu Topografów (armii rosyjskiej) do Pomiarów Królestwa Polskiego2. Kier.: gen. Karl Ivanović Richter (do 1841 r.), zastępca: płk. Nikolaj Ivanović Pipenberg; nadzór od ok. 1841 r.: płk. von Riidiger; pracowali m.in.: pułkownicy: Aleksander Alfonce, Stanisław Dónhoff, Józef Koriot, Karl Martineau, kapitanowie: Karl Berg, Aleksander Bergenstrol, Teodor Ćeremuśkin, Karl Dehn, Karl Forsten, Franciszek Leszczyński, Stepan Letkov, Wiktor Moczulski, Piotr Nemirović--Danćenko, Nikanor Obleuchov, Nikolaj Rejzer, Bonawentura Chlebowski].
Ryt. pod kier. Karola Fryderyka Mintera: [Friedrich Gustaw Borger], [Henryk Bornmulłer], [Jerzy] Egloff, [Ludwik Fillion], [Michał] Gajewski, [Heinrich Herterich], Kleinig, [Krethlow], [Carl] Marę [jun.], MaulI, Meyer, [Gustaw] Noack, [Ernst Reyher], Sporer, Thiel, [Adolf Thomas], [Maksymilian Zakrzewski], Zipter.
4.   1:126 000
5.   Mdz., kolor, ręcznie granice polit. i admin.; 56 ark. form. 55,0x40,5 cm + 4 ark. połówkowe 4- skorow. form. 34,6x60,8 cm.
6.   Nad górną ramką każdego arkusza oznaczenie słupa {Koi.) i pasa (Sek.) liczbami rzymskimi.
Na ark. Koi.I Sek.l: tytuł mapy w jez. polskim, rosyjskim i francuskim, złożony częściowo z ozdobnych plastycznych liter z
floresami; nad tylulem, na tle słońca, herb Królestwa Polskiego (biały orze! na piersi dwugłowego czarnego orła rosyjskiego) ujęty
w laurową girlandę z wkomponowanym początkiem tekstu dedykacyjnego. W szponach dwugłowego orła wstęga z herbami ośmiu
guberni Królestwa Polskiego. U dołu arkusza informacja: sostavlena i gravirovana pod rukovodstvom Qeneral'nago Staba generał'
maiora Richtera.
Na ark. Koi.I Sek.V: skala mianowana oraz podziałka transwersalna i pięć liniowych, z których jedna, wyrażona w wiorstach,
występuje pod dolną ramką na każdym arkuszu.
Na ark. Koi.II Sek.VIII: objaśnienie znaków w jęz. polskim, rosyjskim i francuskim; nad dolną ramką wymienione nazwiska
K. F. Mintera i 10 sztycharzy3.
Na ark. nlb.: skorowidz arkuszy na podkładzie mapy przeglądowej w skali 1:1 008 000.
Na mapie wykreślono projektowaną trasę kolei warszawsko-wiedeńskiej od Włoch pod Warszawą do Grabocina przy płd.-zach.
granicy Królestwa.
7.    Mapa oparta jest na zdjęciu topograficznym w skali 1:42 000, które polegało na szczegółowym skontrolowaniu, zweryfikowaniu i uzupełnieniu w terenie, metodą pólinstrumentalną, danych zaczerpniętych z map Gilly'ego (poz. 33), Textora (poz. 40) i Mayera von Heldensfeida (poz. 42), a także z wykonanych w czasach Królestwa Polskiego różnych map polskich: demarkacyjnych, hydrograficznych, drogowych (zob. poz. 8! i 85) i majątkowych oraz z planu okolic Warszawy (poz. 71). W miejscach styku map Giily'ego i Mayera von Heldensfeida oraz na obszarach nie objętych tymi mapami przeprowadzono lokalne triangulacje. Za osie współrzędnych siatki kartograficznej przyjęto południk warszawski (38°5O' od Ferro) i równoleżnik 52° szerokości północnej. Prace topograficzne i kartograficzne rozpoczęło Kwatermistrzostwo Generalne Wojska Polskiego w 1822 r. Arkusze mapy zmniejszone do skali 1:126 000 opracowywano na bieżąco z gotowych arkuszy zdjęcia 1:42 000. Prace miedziorytnicze i drukarskie na zlecenie Kwatermistrzostwa  wykonywa! zakład  sztycharsko-litograficzny  Karola   Fryderyka  Mintera  w  Warszawie.   Do  powstania listopadowego zostało ukończone 240 arkuszy zdjęcia i 27 arkuszy mapy, jej dalszych 6 było w opracowaniu. Te 33 arkusze obejmowały zachodnią i południową część Królestwa4. Po upadku powstania prace nad ukończeniem mapy przejęły rosyjskie władze wojskowe w Warszawie, przy czym w robotach prowadzonych pod kierownictwem gen. Karola Richtera uczestniczyli
również Polacy (zob. niżej przyp. 2). Ogółem przed powstaniem i po jego upadku wykonano 408 arkuszy zdjęcia, 59 arkuszy mapy, ich skorowidz oraz kartę tytułową. Prace miedziorytnicze i druk zakończy! Minter w 1843 r.
Mimo współudziału topografów rosyjskich w drugim etapie pracy, mapa wykonana w całości według instrukcji opracowanej przez Polaków jest właściwie dziełem polskim i jako taka stanowi jedno z najwybitniejszych osiągnięć polskiej kartografii wojskowej. Również pod względem technicznym zalicza się do najlepszych miedziorytów współczesnych. Do 1857 r. nie była rozpowszechniana. Jeszcze w roku 1863 polskie oddziały powstańcze miały trudności z jej zdobyciem. W Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bydgoszczy znajduje się egzemplarz mapy (sygn.B.IV.169) opatrzony naklejką z odręcznym napisem: Według tradycji rodzinnej ofiarodawcy Stanisława Dunin-Karwickiego egzemplarz ten podstępem wydobyty z rąk rosyjskich służył powstańcom polskim w 1863 r. na Kielecczyźnie, por. B. Olszewicz: Poi. kartogr. wojs., s. 185-186. Być może z doby powstania styczniowego pochodzą niżej wymienione dziewiętnastowieczne oubitki fotograficzne mapy. W lalach sześćdziesiątych XIX w. ukazało się drugie wydanie mapy